Koszula bliższa ciału niż sukmana, jednak jako obywatele globalnej wioski powinniśmy zdawać sobie sprawę, że oprócz PEGI istnieją jeszcze inne systemy przydzielania kategorii wiekowych.
Koszula bliższa ciału niż sukmana, jednak jako obywatele globalnej wioski powinniśmy zdawać sobie sprawę, że oprócz PEGI istnieją jeszcze inne systemy przydzielania kategorii wiekowych.
Po lekturze wczorajszego artykułu ABC PEGI wiedzę dotyczącą instytucji nadawania oznaczeń wiekowych i treściowych w Europie macie zapewne w małym paluszku. Warto jednak wiedzieć, że poza Starym Kontynentem, zjednoczonym pod egidą Unii Europejskiej, a nawet w jego obrębie, występują również inne systemy. Co o nich wiemy? Jak kształtuje się ich historia? Co mają wspólnego, a co różni je od PEGI? Te kwestie postaramy się wyjaśnić w niniejszym artykule. Przegląd zaczynamy od największych rynków (Ameryka Północna, Japonia, Wielka Brytania), a kończymy na tych, które przed bardziej kontrowersyjnymi tytułami zdają się wzbraniać rękami i nogami.
Entertainment Software Rating Board to podlegająca samoregulacji organizacja non-profit, która powstała już w 1994 roku i swoją działalnością objęła Stany Zjednoczone, Kanadę i Meksyk. Jej fenomen przez długi czas polegał na tym, że członkowie komisji oceniających gry działali społecznie (od 2007 roku zajmują się tym etatowi pracownicy), przez co koszty całej procedury były niewielkie. Mimo to znakomita większość tytułów zgłoszonych do oceny otrzymuje oznaczenie. Jest to o tyle ważne, że z ESRB mocno liczą się sieci sklepów, a także producenci konsol, którzy nie pozwalają na dystrybucję nieoznakowanych produktów na swoich platformach. Misją ESRB jest nie tylko przydzielanie gier do odpowiedniej kategorii wiekowej, ale także ustalanie zasad ich reklamowania i ochrona przed naruszeniem zagwarantowanej w 1. poprawce do Konstytucji Stanów Zjednoczonych wolności słowa.
Obecnie ESRB stosuje sześć symboli kategorii wiekowych, a więc o jeden więcej niż PEGI. Dolne przedziały zaczynają się od 3. (EC - Early Childhood, pol. Wczesne Dzieciństwo), 6. (E - Everyone, pol. Wszyscy), 10. (Everyone 10+, pol. Wszyscy od 10. roku życia), 13. (T- Teen, pol. Nastolatkowie) i 17. (M - Mature, pol. Dojrzali) roku życia. Szóstą kategorią jest niepożądana przez wydawców AO (Adults Only - Tylko Dla Dorosłych). Gier z takim oznaczeniem na swój sprzęt nie wpuszczają Nintendo, Microsoft i Sony, dystrybutorom pozostaje zatem konieczność złagodzenia treści lub ograniczenie do wydania danego tytułu jedynie na PC. Kolejną różnicą względem PEGI jest brak graficznych oznaczeń szkodliwych treści zawartych w grze. Są one natomiast lakonicznie opisane na tylnej ścianie pudełka.
Computer Entertainment Rating Organization to organizacja wyodrębniona w 2002 roku z Computer Entertainment Supplier's Association - w ramach tej ostatniej działają również inne jednostki zajmujące się grami i to właśnie ona była wcześniej odpowiedzialna za nadawanie oznaczeń wiekowych. Z pola zainteresowania tej, obchodzącej w tym roku jubileusz dziesięciolecia działalności, organizacji wyłączone są jedynie gry komputerowe będące symulatorami randek, nowelami animowanymi i produkcjami erotycznymi. Podobnie jak w przypadku PEGI, oznaczenia nadawane przez CERO nie mają mocy prawnej - ich charakter jest zatem wyłącznie doradczy. Wyjątek stanowi kategoria Z, zakazująca sprzedaży przyporządkowanej do niej gry osobom niepełnoletnim. Na uwagę zasługuje fakt, że - pomimo analogii szczebli w poszczególnych organizacjach - zdarza się, z uwagi na odmienność kulturową, inaczej ocenić ten sam tytuł w Japonii i np. Stanach Zjednoczonych. Historia zna przypadki, w których różnica wynosiła nawet dwa poziomy!
Wyspy Brytyjskie stanowią swego rodzaju osobliwość - obowiązują tam bowiem dwa systemy oceniania gier. Oprócz wprowadzonego w 2003 roku modelu PEGI, nadal funkcjonuje tradycyjny schemat BBFC. British Board of Film Classification to powstała już w 1912 roku (choć pod inną nazwą) organizacja, która zajmuje się oceną nie tylko gier, ale także innych dóbr kultury masowej. Jej oznaczenia są znakomicie rozpoznawane, przez lata używane były bowiem w przemyśle filmowym. Poza tym, kategorie wiekowe BBFC znacząco różnią się od tych, które proponuje PEGI. To dwa główne powody tego, że Brytyjczycy dążą do zachowania swego tradycyjnego systemu. Choć w Wielkiej Brytanii występuje kategoria 18, nienakładająca żadnych ograniczeń w kwestii przekleństw, i dopuszczająca ukazywanie użycia twardych narkotyków, intensywnych scen przemocy i seksu, a także rzeczywistego współżycia, o ile jest to uzasadnione przez kontekst, to i tak zdarzają się przypadki, w których Rada odmawia klasyfikacji, nie dopuszczając tym samym do sprzedaży. Są to jednak sytuacje marginalne. Najwięcej, cztery, zanotowano w 2007 roku - stanowiły one zaledwie 1,6 proc. wszystkich poddanych ocenie gier wideo i innych produkcji interaktywnych.
Na mapie zjednoczonej Europy widnieje wyspa, do której przez ostatnie osiem lat systemowi PEGI w ogóle nie udało się dotrzeć. Tą wyspą są Niemcy, gdzie obowiązuje system wprowadzony przez Unterhaltungssoftware Selbstkontrolle (USK). Organizacja ta cieszy się wśród graczy złą sławą, bowiem wielu grom odmawia się nadania oznaczenia. W takich przypadkach Federalne Biuro ds. Mediów Zagrażających Dzieciom i Młodzieży umieszcza dany tytuł na liście, zwanej popularnie "Index". Choć nie jest to jednoznaczne z zakazem sprzedaży danego produktu na terenie Niemiec, wiąże się z daleko idącymi restrykcjami - nieoznaczonej gry nie można bowiem reklamować ani w środkach masowego przekazu, ani w samych sklepach. Do indeksu trafiają głównie pozycje nacechowane przemocą, nawiązujące do idei nacjonalistycznych lub ukazujące symbole faszystowskie. Członkowie Biura są szczególnie wrażliwi na tego typu treści. Niektórzy wydawcy, by dotrzeć ze swoim produktem do niemieckiego klienta, decydują się na łagodzenie treści w nim zawartych. Inni w ogóle nie poddają kontrowersyjnych pozycji ocenie USK, rezygnując tym samym z ich dystrybucji za naszą zachodnią granicą. A warto zaznaczyć, że na "czarnej liście" widnieją takie klasyczne serie, jak Doom, Quake czy Wolfenstein.
Australia stanowi fenomen na skalę zachodniej cywilizacji. O ile bowiem w Niemczech obostrzenia wobec szczególnie brutalnych w swej treści gier są szczególnie daleko idące, tak otoczone Pacyfikiem z jednej i Oceanem Indyjskim z drugiej państwo-kontynent w ogóle nie dysponuje oznaczeniem 18+ (lub analogicznym). W dużej mierze doprowadził do tego Michael Atkinson, prokurator generalny południowej części Australii, który swój urząd piastował do 2010 roku. Był on zadeklarowanym przeciwnikiem wprowadzenia dodatkowego szczebla, umożliwiającego ocenę gier dla dorosłych. Ponieważ jednak nie pełni on już wspomnianej funkcji, a sami Australijczycy w znacznej mierze opowiadają się za nowelizacją systemu nadawania kategorii wiekowych grom, wszystko wskazuje na to, że na Antypody idzie nowe. W tym miesiącu zbierają się bowiem prokuratorzy generalni, których zgoda jest potrzebna do wprowadzenia zmian w modelu klasyfikacji. Jeśli zdołają osiągnąć porozumienie, Australia najprawdopodobniej doczeka się dopuszczenia do sprzedaży produktów dla dorosłych. Należy jednak oddać sprawiedliwość, że dotychczas w państwie tym nie dopuszczono do sprzedaży zaledwie 79 tytułów. Jako ostatni ofiarą obecnego systemu padł... Wiedźmin 2: Zabójcy Królów. Zgadliście - za obecność scen seksualnych.
Podsumowując, można wywnioskować, że w wyniku różnorodności kulturowej nie sposób jest stworzyć system idealny dla każdego - można natomiast zaprojektować model kompletny. Niektóre, jak choćby przyporządkowujące nie tylko do grupy wiekowej, ale także nadające oznaczenia treściom występującym w grach PEGI czy CERO, do takiego miana mogą kandydować. Reforma wymagana jest natomiast w sposób szczególny w Australii. Wszystko wskazuje jednak na to, że i Antypody wreszcie wejdą ze swoim systemem oznaczeń w XXI wiek.
*Artykuł napisany w ramach akcji promocyjnej Tydzień z PEGI, współorganizowanej przez Stowarzyszenie Producentów i Dystrybutorów Oprogramowania Rozrywkowego (SPIDOR) oraz portal gram.pl.
